تصرف عدوانی یکی از مسائل حقوقی است که در زمینه املاک و مالکیت به وجود می‌آید. تصرف عدوانی زمانی رخ می‌دهد که فردی بدون اجازه و رضایت صاحب ملک، آن را به زور به تصرف خود درآورد. در چنین شرایطی، صاحب ملک می‌تواند با ارائه دادخواست تصرف عدوانی، خواستار بازگشت ملک و جبران خسارت شود. اما چگونه می‌توان در برابر این دعوا دفاع کرد؟
دفاع خوانده در رفع تصرف عدوانی، عبارت است از اقدامات و استراتژی‌هایی که فرد متهم به تصرف عدوانی برای رد اتهام و حفظ حق خود انجام می‌دهد. دفاع خوانده در رفع تصرف عدوانی ممکن است بر اساس قانون، عقل، عادت، قرارداد یا سایر دلایل صورت بگیرد.
هدف از دفاع خوانده در رفع تصرف عدوانی، اثبات کردن این است که تصرف خوانده قانونی بوده و بدون زور و ستم صورت گرفته است. در این مقاله، قصد داریم به شما نشان دهیم که دفاع خوانده در رفع تصرف عدوانی چگونه است و برای آن چه نکاتی را باید در نظر داشته باشید.
تصرف عدوانی به چه معناست؟
تصرف عدوانی زمانی اتفاق می‌افتد که فردی بدون داشتن هیچ سند یا اجاز‌ه‌ای، ملک دیگری را به زور تحت کنترل خود دربیاورد. برای درک بهتر این مفهوم، یک مثال می‌زنیم: فرض کنید شما مالک یک ملک هستید و در آن سکونت دارید.
یک فرد دیگر بدون هیچ حق و حجتی، به زور وارد ملک شما شود و شما را از آن بیرون بیاندازد. در این صورت، تصرف عدوانی صورت گرفته است و شما می‌توانید با اقامه دعوای تصرف عدوانی، خواستار بازپس‌گیری ملک و گرفتن خسارت شوید.
اما تصرف عدوانی فقط به این معنا نیست که فرد بدون هیچ حقی، ملک دیگری را تصرف کند. گاهی فرد ممکن است سابقه تصرف قانونی در یک ملک غیر منقول داشته باشد ( مثال، به عنوان مستاجر، سکونت بدون پرداخت پول، صاحب ملک یا سایر حالات) و به این حق تصرف گفته می‌شود. حال اگر کس دیگری با زور و ستم، این حق تصرف را نقض کند و فرد را از ملک خارج کند، باز هم تصرف عدوانی صورت گرفته است و فرد متصرف قبلی می‌تواند به دادگاه برود و حق خود را طلب کند.
قانونگذار با قائل شدن به اصل حفظ حق و حقوق افراد، تلاش کرده است که حق کسانی که در زمینه ملک و اموال منقول و غیر منقول دارای حق هستند، پابرجا بماند. به همین منظور، قانون‌های مختلفی را در جهت جلوگیری و رسیدگی به تصرف عدوانی وضع کرده است.
به دعوای تصرف عدوانی چگونه رسیدگی می‌شود؟
اگر خواهان سند مالکیت داشته باشد، نیاز به اثبات سابقه تصرف نخواهد بود. (ماده ١٧٣ قانون آیین دادرسی مدنی). خواهان نمی‌تواند هم‌زمان دعوای اصل مالکیت و دعوای تصرف عدوانی را طرح کند. (ماده ١٧٤ قانون آیین دادرسی مدنی). اگر خواهان ابتدا دعوای اصل مالکیت را طرح کرده باشد، باید منتظر بماند تا حکم قطعی شود و سپس بتواند دعوای تصرف عدوانی را طرح کند. (ماده ١٧۵ قانون آیین دادرسی مدنی).
برای اثبات تصرف عدوانی، لازم است که تصرف خوانده با زور و ستم صورت گیرد و حق تصرف خود را اعلام کند. (ماده ١٧٦ قانون آیین دادرسی مدنی). بعضی از نشانه‌هایی که ثابت می‌کند تصرف عدوانی است؛ عبارت‌اند از: تخریب قفل، نصب کولر، جابجایی وسائل و…. (آیین‌نامه شورای نگهبان).
آیا خوانده در دعوای تصرف عدوانی حق دفاع از خود را دارد؟
دفاع خوانده در رفع تصرف عدوانی چیست؟ در دعاوی تصرف عدوانی، خوانده می‌تواند هر‌گونه دلیل و سندی را که برای دفاع از خود دارد، به عنوان دفاع خوانده در تصرف عدوانی مطرح کند.
در این حالت، خوانده باید تمام مدارک و اسناد مربوط به دفاع خود را جمع‌آوری کرده و به دادگاه تقدیم کند. قاضی نیز با بررسی این مدارک و اسناد، حکم مناسب را صادر می‌کند. همچنین، خوانده باید یک دفاعیه کتبی را نیز به دادگاه ارائه کند.
در دعوای تصرف عدوانی خوانده چگونه می‌تواند از خود رفع اتهام نماید؟
خوانده یا متصرف فعلی برای رفع اتهام تصرف عدوانی، می‌تواند چندین راه دفاعی را پیش بگیرد که برخی از این راه‌ها را در این بخش بررسی می‌کنیم. اثبات مالکیت خود یا شخص دیگر بر منافع ملک مورد نظر: در این صورت، خوانده می‌تواند با ارائه سند یا مدرک قانونی، نشان دهد که تصرف وی بر اساس حق است و عدوانی نمی‌باشد.
اثبات رضایت متصرف سابق یا صاحب منافع: در این صورت، خوانده می‌تواند با ارائه قرارداد یا شواهد دیگر، نشان دهد که تصرف وی با رضایت و اجازه متصرف سابق یا صاحب منافع صورت گرفته است. اثبات عدم سبق تصرف خواهان: خوانده با ارائه شواهد و شهادات، نشان می‌دهد که خواهان، قبل از وی در ملک تصرف نداشته است و وی متصرف سابق است.
اثبات عدم عدوانی بودن تصرف خود: با ارائه شواهد و سند، خوانده نشان می‌دهد که تصرف وی بدون زور و ستم و با حسن‌نیت صورت گرفته است و به او اتهام زده اند.
جمع‌بندی:
در این مقاله گفتیم که تصرف عدوانی یک مسئله حقوقی است که در رابطه با دارایی و مالکیت مطرح می‌شود. تصرف عدوانی زمانی رخ می‌دهد که فردی بدون داشتن هیچ سند یا حقی، ملک دیگری را به اجبار تحت کنترل خود دربیاورد. در چنین شرایطی، صاحب ملک می‌تواند با اقامه دعوای تصرف عدوانی، خواستار بازگشت ملک و جبران خسارت شود.
برای اقامه دعوای تصرف عدوانی، خواهان باید سابقه تصرف قانونی خود را اثبات کند و نشان دهد که تصرف خوانده عدوانی و غیر قانونی بوده است. خواهان نیز باید دادخواست خود را به دادگاه عمومی محل وقوع ملک تقدیم کند و شواهد و مدارک مربوط به دعوای خود را به دادگاه ارائه کند.
خوانده نیز باید در جلسه دادگاه حضور یابد و دفاع خود را ارائه کند. خوانده می‌تواند با استناد به قانون، عقل و با کمک وکیل و قرارداد یا سایر دلایل، تصرف خود را قانونی و غیر عدوانی نشان دهد. خوانده باید شواهد و مدارک مربوط به دفاع خود را به دادگاه تقدیم کند و یک دفاعیه کتبی را نیز به دادگاه ارائه کند. قاضی نیز با بررسی دادخواست و دفاعیه و شنیدن تشریحات طرفین و شهود و بازرسان، حکم مناسب را صادر می‌کند.
قانونگذار با قائل شدن به اصل حفظ حق و حقوق افراد، تلاش کرده است که حق کسانی که در زمینه ملک و اموال منقول و غیر منقول دارای حق هستند، پابرجا بماند. به همین منظور، قانون‌های مختلفی را در جهت جلوگیری و رسیدگی به تصرف عدوانی وضع کرده است.
