براي آن که عملي جرم تلقّي شود و مرتکب آن قابل مجازات باشد بايد سه رکن و عنصر زير در آن عمل موجود باشد. رکن يا عنصر قانوني، رکن يا عنصر مادي و رکن يا عنصر معنوي يا رواني. در بعضي جرائم علاوه بر اين سه رکن، محقق شدن ارکان و عناصر و شروط ديگري هم لازم و ضروري است که جرم سقط جنين از اين نوع جرائم است.

براي محقق شدن جرم سقط جنين علاوه بر اين سه رکن، لازم است شرايطي چون حامله بودن زن و حصول نتيجه مجرمانه که همان سقط جنين مي باشد، به وجود آيد تا مرتکب قابل مجازات باشد. اگر اشخاصي که به عنوان متخصص: طبابت، مامايي، داروفروشي يا جرّاحي مشغول به کار هستند، وسايل سقط جنين را فراهم آورند يا خود، مباشرت به سقط جنين نمايند به حبس و پرداخت ديه محکوم خواهند شد.

انواع سقط جنين با توجه به عنصر معنوي، يعني قصد و انگيزه مرتکب: سقط جنين عمدي، سقط جنين غيرعمدي و سقط جنين خطاي محض می باشد.
– سقط جنين عمدي: عبارت است از سقط جنيني که شخص با اراده و قصد، مرتکب عملي شود که به طور معمول سقط کننده بوده و نتيجه که همان اسقاط جنين است صورت پذيرد.
– سقط جنين شبه عمد: عبارت است از اين که مرتکب قصد انجام فعل که ايراد اذيت و آزار مجني عليها (زن حامله) مي باشد را دارد. امّا حصول نتيجه مجرمانه که همان سقط جنين است را نمي خواهد؛ يعني قصد سقط جنين را ندارد.
– سقط جنين خطاي محض: عبارت است از اين که مرتکب، نه قصد انجام فعل از قبيل ضرب و اذيت و آزار و غيره را دارد و نه خواهان نتيجه مجرمانه يعني سقط جنين است. امّا در اثر اتفاق و عدم تفکّر و بي مبالاتي و يا در اثر عدم رعايت نظامات دولتي موجب سقط جنين زن حامله مي گردد.

الف- رکن قانونی اسقاط جنین
ماده 90: هر کس زن حامله را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری که موجب سقط حمل می گردد بنماید به سه الی شش ماه حبس محکوم خواهد شد. ماده 91 اگر زن حامله برای سقط جنین به طبیب یا قابله مراجعه کند و طبیب هم عالما و عامدا مباشرت به اسقاط جنین نماید، دیه جنین بر عهده او است و اگر روح در جنین دمیده شده باشد، باید قصاص شود و اگر او را به وسایل اسقاط جنین راهنمایی کند به شش ماه تا سه سال حبس خواهد بود. در قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 مواد 622، 623 و 624 قانون مجازات اسلامی، در مورد اسقاط جنین و مجازات آن بررسی نموده است. اما در قانون جدید مجازات اسلامی 1392 در مورد اسقاط جنین از طرف پزشک در قانون جدید مجازات اسلامی در ماده 854 و 855 آورده شده است.
ماده 854 قانون مجازات اسلامی: هركس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد به شش ماه تا یكسال حبس محكوم می شود و اگر عالماً و عامداً زن حامله ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگر نماید كه جنین وی سقط گردد به حبس از سه تا شش ماه محكوم خواهد شد. مگر اینكه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می باشد و در هر مورد حكم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد.
ماده 855 قانون مجازات اسلامی: اگر طبیب یا ماما یا دارو فروش و اشخاصی كه به عنوان طبابت یا مامایی یا جراحی یا دارو فروشی اقدام می كنند، وسایل سقط جنین فراهم سازند و یا مباشرت به اسقاط جنین نمایند به حبس از دو تا پنج سال محكوم خواهند شد و حكم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط صورت خواهد پذیرفت.
به موجب ماده 715 قانون مجازات اسلامی: هركس به علت بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت رانندگی موجب سقط جنین زنی گردد، به حبس از دو ماه تا یكسال و به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محكوم می شود.البته لازم به ذکر است که وکیل خوب و مشاور حقوقی مسلط به موضوع می تواند با استفاده از تجارب و راهکارهای موجود، نتیجه مثبتی از اقدامات قضایی بدست آورد.
ب- رکن مادي اسقاط جنین
رکن مادي سقط جنين عمدي، همان عمل شخص مرتکب است که باعث سقط جنين زن حامله مي گردد. به عبارتی رکن مادي جرم سقط جنين، عمل مرتکب است که باعث سقط جنين مي شود. عنصر مادی این جرم، سقط جنین بوسیله فراهم کردن وسایل آن توسط شاغلان در امور پزشکی است که فراهم کردن وسایل معاونت در جرم محسوب می شود اما در اینجا جرم مستقل محسوب شده است.
تحقق رکن مادي منوط به حصول شرايط است. وجود جنین و آبستني زن، وجود جنين زنده و رفتار فیزیکی می باشد. از آنجایی که بزه سقط جنین، جرمی مقید به حصول نتیجه می باشد، لذا برای تحقق آن وجود جنین و یا حامله بودن زن شرط است. و مقصود از حاملگی لقاح تخمک زن با نطفه مرد در استقرار آن در جوار مخاطی رحم و تشکیل جفت و جنین است. در مورد رفتار فیزیکی فعل مرتکب است. انجام فعل يا عمل مادي توسط مرتکب که به دو صورت فعل مجرمانه مستقيم (مرتکب شخصاً مباشرت به سقط جنين مي نمايد) و عمل مجرمانه غيرمستقيم (شخص خودش مباشرت به سقط جنين نمي نمايد و فقط زن حامله را دلالت و راهنمايي مي کند که جنين خود را سقط نمايد) انجام مي گيرد.

ج- رکن معنوي اسقاط جنین
برای تحقق جرم سقط جنین عمدی لازم است که: اولا مرتکب به حامله بودن زن نيز علم داشته باشد. یعنی اطلاع و آگاهی کافی داشته باشد که زن حامله است. بنابراین پزشک یا هر کس دیگری، چنانچه که نسبت به این امر جاهل باشد، مثلا چنانچه شخصی، صدمات و ضرباتی بر یک زن حامله بدون اطلاع از حامل بودن وی وارد نماید که منجر به سقط حمل شود. از این حیث قابل تعقیب نیست. ثانیا: نه تنها در اقدامات مادی که سبب سقط جنین می شوند باید عمد داشته باشد. بلکه خواهان حصول نتیجه مجرمانه یعنی سقط جنین نیز باشد. چنانچه پزشکی اطلاعی از حامله بودن بیمار نداشته باشد و اقدام به تجویز دارویی نماید که سبب سقط جنین گردد؛ به عنوان سقط جنین عمدی قابل تعقیب نخواهد بود. رکن معنوي جرم در سقط جنين عمدي متشکل از سوء نيت عام و سوء نيت خاص است و در سقط جنين شبه عمدي فقط از سوء نيت عام تشکيل مي شود ولي در سقط جنين خطاي محض، جاي سوء نيت را خطاي جزايي مي گيرد و عنصر معنوي به جاي سوء نيت از خطاي جزايي تشکيل مي شود. به طور خلاصه می توان چنین گفت: سوء نيت عام: خواست انجام عملي مجرمانه و به کاربردن وسايل و روش هاي سقط جنين و سوء نيت خاص: خواست تحصيل نتيجه مجرمانه که همان سقط جنين است.
در نهایت در یک جمع بندی به نظر می رسد طبابت، مامائی و دارو فروشی جنبه تمثیلی دارد و علت ذکر این سه مورد به دلیل آن است که غالبا افراد مزبور بوسیله شاغلان در این سه حرفه صورت می گیرد اما تفسیر منطقی ماده مقتضی آن است که تمامی شاغلان در امور پزشکی و پیراپزشکی مشمول این ماده باشند، چون همه این افراد موظف به رعایت موازین شغلی خود هستند.

جهت مشاهده مقاله روی کلمه سقط جنین کلیک کنید

سقط جنین

 

ابوالقاسم فیض آبادی وکیل پایه یک دادگستری و مشاوره حقوقی جهت ارجاع دعاوی خود با شماره 09121991266 تماس بگیرید

جستجو کنید

تماس با ما

مشاوره
سوال و پاسخ
مسیریابی دفتر

02122227212

02122227112

09121991266