امور گمرکی شامل مجموعه قوانین و مقرراتی است که بر ورود و خروج کالاها از قلمرو گمرکی یک کشور حاکم است. این قوانین و مقررات به منظور تنظیم تجارت بین‌المللی، جمع‌آوری درآمدهای دولت، حمایت از تولیدات داخلی و تأمین امنیت ملی وضع می‌شوند.
این قوانین شامل فعالیت هایی مانند تعیین حقوق و عوارض گمرکی، اعمال قوانین و مقررات مربوط به تجارت خارجی، کنترل کالاهای ممنوعه و محدوده، حفاظت از امنیت ملی و منافع اقتصادی کشور و همکاری با سایر نهادهای نظارتی می‌شود.
بررسی جزئیات قانون امور گمرکی
قانون امور گمرکی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۰ تصویب شد و در سال ۱۳۹۱ پس از اینکه به تایید شورای نگهبان رسید، به اجرا درآمد. این قانون شامل ۱۵ فصل و ۲۰۷ ماده است که براساس آن، سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهاد مسئول اجرای قانون و نظارت بر امور گمرکی تعیین شده است.
به کلیه امور گمرکی در ایران، از جمله ورود و خروج کالاها، تشریفات گمرکی، حقوق و عوارض گمرکی، مجازات‌های گمرکی و سایر مسائل مرتبط، می‌پردازد. برخی از موضوعات مهم قانون عبارتند از:
قلمرو گمرکی
بر اساس ماده ۲ قانون امور گمرکی، قلمرو گمرکی جمهوری اسلامی ایران عبارت است از:
- محدوده سرزمینی جمهوری اسلامی ایران
- آب‌های سرزمینی و آب‌های داخلی جمهوری اسلامی ایران
- فضای هوایی فوق قلمرو سرزمینی و آب‌های سرزمینی و آب‌های داخلی جمهوری اسلامی ایران
- مناطق آزاد تجاری-صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی
- مناطقی که به موجب قوانین و مقررات دیگر به عنوان قلمرو گمرکی محسوب می‌شود.
تعریف کالا
بر اساس ماده ۳ قانون امور گمرکی، کالا عبارت است از:
- هر نوع جسم جامد، مایع یا گاز، اعم از اینکه به صورت طبیعی یافت شود یا مصنوعی باشد
- هر نوع انرژی
- هر نوع حیوان زنده یا مرده
- هر نوع گیاه زنده یا مرده
- هر نوع محصول کشاورزی
- هر نوع محصول صنعتی
تعریف صاحب کالا
بر اساس ماده ۴ قانون امور گمرکی، صاحب کالا عبارت است از:
- هر شخصی که کالای موضوع تشریفات گمرکی را در اختیار دارد
- هر شخصی که به موجب قرارداد یا نمایندگی قانونی، نماینده صاحب کالا محسوب می‌شود
انواع کالا
قانون امور گمرکی، کالاها را به دو دسته کلی تقسیم می‌کند:
- کالاهای تجاری: کالاهایی که برای فروش یا استفاده تجاری وارد یا صادر می‌شوند.
- کالاهای غیرتجاری: کالاهایی که برای مصارف شخصی، هدیه یا مصرف شخصی وارد یا صادر می‌شوند.
حقوق و عوارض گمرکی
حقوق و عوارض گمرکی عبارتند از وجوهی که به موجب قوانین و مقررات گمرکی، هنگام ورود یا خروج کالاها از قلمرو گمرکی، از صاحب کالا اخذ می‌شود. حقوق گمرکی عبارتند از وجوهی که به منظور تأمین هزینه‌های خدمات عمومی گمرکی و حمایت از تولیدات داخلی اخذ می‌شود.
عوارض گمرکی عبارتند از وجوهی که به منظور تحقق اهداف خاص، مانند تأمین منابع مالی برای طرح‌های عمرانی یا حمایت از صنایع خاص، اخذ می‌شود.
ترخیص کالا
ترخیص کالا عبارت است از انجام تشریفات گمرکی و پرداخت حقوق و عوارض گمرکی مربوط به کالا. ترخیص کالا می‌تواند به صورت دستی یا مکانیزه انجام شود.
مجازات گمرکی
مجازات گمرکی عبارتند از اقداماتی که گمرک به منظور برخورد با تخلفات گمرکی انجام می‌دهد. مجازات گمرکی شامل موارد زیر است:
- ضبط کالا
- جریمه نقدی
- توقیف وسایل نقلیه
- جریمه نقدی
- حبس
امور گمرکی نقش مهمی در اقتصاد و امنیت ملی یک کشور ایفا می‌کند. این امور به منظور تنظیم تجارت بین‌المللی، جمع‌آوری درآمدهای دولت، حمایت از تولیدات داخلی، و تأمین امنیت ملی وضع شده‌اند.
تاریخچه مختصر پیدایش گمرک در ایران
گمرک در ایران از دیرباز وجود داشته است. در دوران باستان، گمرک‌ها به منظور جمع‌آوری مالیات از کالاهای تجاری و تأمین امنیت مرزها ایجاد شده بودند.
در دوران اشکانیان، گمرک‌ها در نقاط مرزی ایران و سایر کشورها وجود داشت و از کالاهای تجاری که از مرزها عبور می‌کردند، حقوق گمرکی دریافت می‌شد. در این دوران، گمرک‌ها به دو دسته تقسیم می‌شدند:
- گمرک‌های داخلی: این گمرک‌ها در داخل کشور قرار داشتند و از کالاهایی که از یک شهر یا استان به شهر یا استان دیگر منتقل می‌شدند، حقوق گمرکی دریافت می‌کردند.
- گمرک‌های خارجی: این گمرک‌ها در مرزهای ایران قرار داشتند و از کالاهایی که از خارج از کشور وارد ایران می‌شدند، حقوق گمرکی دریافت می‌کردند.
در دوران ساسانیان، گمرک‌ها اهمیت بیشتری پیدا کردند و به صورت منظم اداره می‌شدند. در این دوران، قوانین و مقررات گمرکی به صورت مکتوب تدوین شده بود و گمرک‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمد دولت محسوب می‌شدند.
در دوران اسلامی، گمرک‌ها همچنان به فعالیت خود ادامه دادند. در این دوران، گمرک‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای دولتی محسوب می‌شدند و به منظور تنظیم تجارت بین‌المللی، جمع‌آوری درآمدهای دولت و تأمین امنیت مرزها فعالیت می‌کردند.
در دوران قاجاریه، گمرک‌ها به صورت مدرن‌تر اداره می‌شدند و به تدریج به شبکه‌ای گسترده در سراسر کشور تبدیل شدند. در این دوران، تعرفه‌های گمرکی به صورت منظم تنظیم می‌شد و گمرک‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین سازمان‌های اقتصادی کشور محسوب می‌شدند.
در دوران پهلوی، گمرک‌ها همچنان به فعالیت خود ادامه دادند و به تدریج به یکی از مهم‌ترین سازمان‌های دولتی تبدیل شدند. در این دوران، گمرک ایران به عضویت اتحادیه جهانی گمرک (WCO) درآمد و به عنوان یکی از اعضای فعال این اتحادیه فعالیت می‌کرد. در دوران جمهوری اسلامی ایران، گمرک ایران همچنان به فعالیت خود ادامه داده است و به عنوان یکی از مهم‌ترین سازمان‌های دولتی در زمینه تجارت بین‌المللی محسوب می‌شود.
گمرک ایران چه نوع خدماتی عرضه می کند؟
گمرک ایران خدمات متنوعی را به صاحبان کالا، تجار و سایر اشخاص ارائه می‌دهد. این خدمات عبارتند از:
- ترخیص کالا
- نظارت بر واردات و صادرات
- جمع‌آوری حقوق و عوارض گمرکی
- حمایت از تولیدات داخلی
- تأمین امنیت ملی
علاوه بر این، گمرک ایران خدمات دیگری نیز ارائه می‌دهد که عبارتند از:
- خدمات ترانزیت کالا
- خدمات انبارداری
- خدمات حواله‌گذاری
- خدمات ارزش‌گذاری کالا
- خدمات آزمایشگاهی
- خدمات آموزشی
گمرک ایران همواره در تلاش است تا خدمات خود را با توجه به نیازهای صاحبان کالا و تجار بهبود بخشد.
کالاهای ممنوعه همراه مسافر (در زمان ورود به ایران)
بر اساس قانون امور گمرکی جمهوری اسلامی ایران، ورود و خروج برخی کالاها از قلمرو گمرکی ایران ممنوع است. این کالاها عبارتند از:
- مواد مخدر و روان‌گردان
- اسلحه و مهمات
- مواد منفجره و محترقه
- مواد سمی و خطرناک
- کالاهای قاچاق
- کالاهایی که به موجب قوانین و مقررات دیگر ممنوع است
مسافرانی که قصد ورود به ایران را دارند، باید قبل از سفر از قوانین و مقررات گمرکی ایران آگاه باشند. در صورت ورود کالاهای ممنوعه به ایران، مسافران مشمول مجازات‌های گمرکی خواهند شد.
کالاهای ممنوعه همراه مسافر خروجی
بر اساس قانون امور گمرکی جمهوری اسلامی ایران، خروج برخی کالاها از قلمرو گمرکی ایران ممنوع است. این کالاها عبارتند از:
- طلا و ارز
- سنگ‌های قیمتی
- کالاهای فرهنگی و تاریخی
- کالاهایی که به موجب قوانین و مقررات دیگر ممنوع است
علاوه بر این، برخی کالاها نیز با محدودیت‌هایی همراه هستند. به عنوان مثال، مسافران می‌توانند حداکثر ۱۰ هزار یورو یا ارز معادل آن را به همراه داشته باشند. همچنین، مسافران می‌توانند حداکثر ۲۵۰ گرم طلا و ۱۵۰ گرم نقره به همراه داشته باشند.
نتیجه‌گیری
گمرک ایران به عنوان یک نهاد حقوقی دولتی، زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی، با هدف حفاظت از منافع کشور در زمینه تجارت خارجی، فعال است. قانون امور گمرکی جمهوری اسلامی ایران یکی از مهم‌ترین قوانینی است که بر تجارت بین‌المللی در ایران تأثیر می‌گذارد.
